Ozoni i cili po kritikohet dhe po cilësohet si “keqdashës”, në të vertete bazuar në kërkimet shkencore është komplet e kundërta. Ai mund të shpetojë shtepinë apo zyrën tuaj nga ndotja e shkaktuar nga përditshmëria e aktiviteti njerzor duke vrarë praktikisht cdo organizem patogjen të ndodhur në ambient i cili kërcënon shëndetin e njeriut duke krijuar një ambient totalisht të sigurt dhe me ajër plotësisht cilësor për të vazhduar aktivitetin.
Nga Ron Rendleman
Shumica e njerëzve e njohin ozonin nga emëri, veçanërisht pasi shtresa mbrojtëse e ozonit në atmosferën e sipërme, Stratosferë, filloi të zhdukej. Por shumë keqinformime të nga burime të ndryshme, e bashkuar me opinone të ndryshme pa baza shkencore, do të bënin të besonit se ozoni është një ndotjës i keq në nivelin e tokës.
Është ë vërtetë se ozoni është pjesërisht i pranishëm në smog, sepse proceset që krijojnë ndotje krijojnë gjithashtu dhe ozon. Kur rrezet e diellit godasin ndotjen industriale ose automobilistike, atomet e oksigjenit zhvishen nga molekulat ndotëse dhe formojnë radikale peroksidi – si oksid azoti, acid nitrik, dioksid squfuri dhe monoksid karboni. Në të njëjtën kohë atomet e çliruara të oksigjenit lidhen me oksigjenin e lirë në ajër dhe formojnë ozon. Sa më shumë ndotje, aq më shumë ozon prodhohet.
Por t’i hedhësh fajin ozonit është si të fajësosh zjarrfikësin për zjarrin. Pa ozon, ndotja do t’i bënte qytetet të pabanueshme.
Natyra krijon sasi të jashtëzakonshme të ozonit çdo ditë me ndihmën e rrezeve ultraviolet të diellit ose shkarkesat elektrike gjatë stuhive duke neutralizuar shumë probleme biologjike si bakteret, viruset, myku ose gazet e përbëra nga kimikate të ndryshme, dhe në një farë mase, ndotjen e shkaktuar nga njeriu. Dilini shëtitje pas një stuhi dhe vini re pastërtinë e ajërit – është efekti i ozonit.
Atëherë, çfarë është saktësisht ozoni? Është oksigjen i qëndrueshëm O2 që ka marrë një atom shtesë të oksigjenit duke u bërë O3. Shkencëtarët e quajnë oksigjen të aktivizuar. Në plus 20 milje mbi Tokë, shtresa e ozonit luan një rol thelbësor gjeofizik në mbrojtjen e njerëzve nga rrezatimi i tepërt diellor UV.
Është zbuluar në vitet 1840, kurse në vitin 1906 u ndërtua impianti i parë i pastrimit të ujit me ozon në Francë. Sot ka mbi 2,000 impiante trajtimi të ngjashme në të gjithë botën. Kohët e fundit Los Angeles ndërtoi impiantin më të madh të pastrimit me ozon të ujit në botë. Los Angeles zgjodhi ozonin mbi klorin sepse ky i fundit ka një rekord të keq shëndetësor te njerzit te cilët kanë intolerancë ndaj klorit.
Klori është zbuluar se shkakton sëmundje të ndryshme duke nisur nga acarimi i hundës dhe syve deri në shkaktimin e kancerit. Disa vjet më parë më shumë se 100 njerëz që jetonin në Milëaukee vdiqën, dhe mbi 400,000 u sëmurën nga një shpërthim kriptosporid (parazit i cili shkakton sëmundjen e diaresë) që klori nuk arriti ta mposhte atë.
Fakti që ozoni është një dezinfektues shumë i fuqishëm i ajrit është i padiskutueshëm. Laboratorët e Testimit Tëin City në Minesota demonstruan një rënie të qëndrueshme të llojeve të mikro-organizmave infektivë në katër orë me një dozim më pak se 0.05 ppm të ozon. Këto mikrobe që inkubojnë në kanalet e ndotura të sistemit të ventilimit mund të parashikohet që të eliminohen plotësisht në 24 orë nga të dhënat e laboratorit. Është argumentuar se i njëjti veprim dezinfektues ndodh në zgavrat e sinusit njerëzor ku mikrobet pushtuese marrin pjesë së pari.
Shumë njerëz, veçanërisht të moshuarit, do të izolohen në shtëpi, duke menduar se mund të shmangin toksinat nga ndotja e ajrit të qytetit, ose nëse ata janë të informuar, nga produktet e kimtrailëve të nxjerra në vitet e fundit me 25,000 metra nga avionët.
Qysh në vitin 1989, Agjencia e Mbrojtjes së Mjedisit i tha Kongresit në seancat dëgjimore se ndotja e ambienteve të brendshme është një nga problemet më të rëndësishme të shëndetit mjedisor. Ata zbuluan se shumica e ambienteve të brëndshme kanë përqendrime të kimikateve toksike të rrezikshme në ajër dy deri në pesë herë më të larta se në ambiente të jashtme. Në një studim pesë-vjeçar, shumë ambiente kishin madje nivele ndotjeje 70 herë më të larta brenda sesa jashtë. Metodat dhe kodet e sotme të ndërtimit dhe kërkesa për ruajtjen e energjisë kanë krijuar hapësira të mbyllura hermetike shumë mirë të izoluara. Kostot më të ulëta të ngrohjes dhe ftohjes rezultojnë në banesa, por agjentët natyrorë të pastrimit të ajrit si ozoni qëndrojnë jashtë ndërsa ndotja bllokohet brenda.
Dy shkencëtarë të njohur, Dr. Gurbermskill dhe Dmitriev, zbuloi se ajri i kondicionuar në ndërtesa e zyrave bëri që punëtorët të ankoheshin për dhimbje koke, dobësi dhe mungesë oksigjeni që çuan në sëmundje të ndryshme si ftohjet, reumatizmat dhe çrregullimet kardiovaskulare në mënyrë të konsiderueshme me ajër të kondicionuar edhe në mungesë të ndotjes tipike të ajrit të brendshëm.
Një shtëpi mesatare sot përmban më shumë kimikate sesa u gjetën në një laborator tipik kimie, ku shumica e tyre ruhej nën lavamanët e kuzhinës dhe banjës – nga spërkatjet e defekteve në detergjentë deri te pastruesit e furrës. Shumica e helmimeve ndodhin për një periudhë të gjatë kohore nga ekspozimi ditor në toksina që hyjnë në trup përmes gojës ose lëkurës, dhe në mënyrë të konsiderueshme, përmes frymëmarrjes së ajrit të ngarkuar me gaz kimik.
Në një studim të kryer për një periudhë 15-vjeçare, gratë që punonin në shtëpi kishin 54 përqind më të lartë të vdekjes nga kanceri sesa gratë që punonin jashtë shtëpisë. Arsyeja? Ekspozimi ditor ndaj kimikateve të rrezikshme në produktet shtëpiake të zakonshme.
Cilat janë vetëm disa nga toksinat që EPA dhe studiuesit e tjerë gjenden në ajrin e brendshëm?
Benzol nga bojëra, tapet i ri, perde dhe tapiceri të reja
Amoniaku në tymin e duhanit dhe pajisjet e pastrimit
Kloroform nga bojë, tapet i ri, perde të reja dhe tapiceri
Formaldehidi nga tymi i duhanit, kompensatë, dollapë, mobilje, grimca, ndarës zyre, tapet i ri, perde të reja, letër-muri, etj.
Dioksid squfuri, cianid dhe monoksid karboni nga tymi i duhanit
Trikloretileni nga ngjyra, ngjitëse, mobilje dhe letër-muri
Tetraklorid karboni nga bojërat, perdet e reja, tapetet e reja dhe pajisjet e pastrimit
Dioksid azoti nga sobat, furrat
Gazi radon që hyn përmes themeleve
Polen nga bimët dhe pemët
Sporet e mykut nga lagështia dhe bakteret
Bakteret nga të gjitha zonat e shtëpisë
Ekspozimi ndaj këtyre kimikateve rezultoi në: dhimbje koke, humbje kujtese, helmim i ngadaltë, acarim pulmonar, lodhje, përgjumje, acarim i syve, lëkurës dhe hundës, marramendje, depresion, acarim i frymëmarrjes, probleme gjinekologjike, gulçim, kancer dhe shtrëngim bronkial.
Për herë të parë në histori, është më e sigurt të jesh në shkretëtirë sesa në shtëpinë tënde.
Është alarmante që ajri i brendshëm është bërë kaq i ndotur, veçanërisht kur fëmijët janë të pranishëm. Fiziologjikisht, ata janë më të ndjeshëm ndaj avujve toksikë, për shkak të shkallës së tyre më të lartë metabolike. Ata marrin frymë me më shpesh se të rriturit dhe për këtë arsye edhe niveli i toksinave që ata thithin është më i lartë në krahasim me madhësinë e trupit sesa të rriturit.
Ata janë më aktivë, gjë që rrit ritmin e tyre të frymëmarrjes dhe luajnë afër dyshemesë ku vendosen ndotës më të rëndë. Ndërtesat moderne shkollore që janë të mbyllura kanë të njëjtat probleme.
Këto zbulime nuk janë ngushëlluese. Por ka një lajm të mirë: disa vjet më parë disa shkencëtarë të zgjuar arsyetuan se ashtu si natyra përdor ozonin për të mbrojtur jetën në Tokë, mund të jetë e mundur të prodhohet ozon në mënyrë elektronike për mbrojtje të brendshme kundër ajrit dhe ujit të ndotur. Gjeneratorë të vegjël portabël u krijuan për të dekontaminuar një shtëpi të tërë.
Këto zbulime nuk janë ngushëlluese. Por ka një lajm të mirë: disa vjet më parë disa shkencëtarë të zgjuar arsyetuan se ashtu si natyra përdor ozonin për të mbrojtur jetën në Tokë, mund të jetë e mundur të prodhohet ozon në mënyrë elektronike për mbrojtje të brendshme kundër ajrit dhe ujit të ndotur. Gjeneratorë të vegjël portabël u krijuan për të dekontaminuar një shtëpi të tërë.
Shpikësit u befasuan kur zbuluan se ozoni do të hiqte, në disa orë dhe nganjëherë në disa minuta, probleme shumë të vështira të erërave si tymi nga zjarri, aromat e kafshëve shtëpiake dhe aromat e shkaktuara nga pirja e duhanit që shpesh gjenden në vendet publike.
Praktikisht brenda natës, industria ushqimore prej 430 miliardë dollarësh filloi të përdorë ozonin për të mbrojtur prodhimin nga prishja e transportit duke pastruar materialet e paketimit ose duke shtuar ujë për të larë ushqimin. Paketuesit e mishit vendosën një gjenerator ozoni në një frigorifer për ta mbajtur mishin më të freskët.
Myron James, Menaxher i Qendrës së Teknologjisë, tha: “Ozoni është shumë efikas në vrasjen e patogjenëve dhe organizmave të dekompozimit, dhe përdorimi i tij nga industria ushqimore do të mirëpritet si një mjet tjetër për të siguruar prodhimin e ushqimeve të sigurta dhe të shëndetshme”.
Larg nga të qenit një “djalë i keq”, ozoni i përdorur si duhet është një ilaç i shkëlqyeshëm, madje edhe një dhuratë nga Zoti, për ajrin dhe ujin e ndotur gjithënjë e në rritje të shoqërisë moderne.
